Kompleks Edypa to jedna z najbardziej znanych i jednocześnie kontrowersyjnych koncepcji psychoanalitycznych, wywodząca się z klasycznej teorii Zygmunta Freuda. Mimo że pochodzi z początków XX wieku, jej wpływ na rozwój psychologii, psychoterapii i kultury popularnej pozostaje do dziś wyraźny. Freud opisał ten kompleks jako uniwersalny etap w rozwoju dziecka, który w znaczącym stopniu wpływa na kształtowanie osobowości, relacji interpersonalnych oraz późniejszego życia emocjonalnego. Zrozumienie jego istoty pozwala lepiej pojąć mechanizmy nieświadomości oraz sposób, w jaki konflikty z wczesnych lat życia mogą odciskać piętno na dorosłości.

W artykule przedstawiono kompleks Edypa z wielu perspektyw: klasycznej psychoanalizy Freuda, rozwoju dziecka, różnic płciowych, objawów w dorosłości oraz reinterpretacji w świetle współczesnej psychologii. Omówione zostały również związki między nierozwiązanym konfliktem edypalnym a zaburzeniami osobowości oraz wpływ tego kompleksu na relacje rodzinne i społeczne. Celem jest nie tylko przybliżenie samej teorii, ale również pokazanie jej ewolucji oraz kontrowersji, jakie wzbudzała i nadal wzbudza w świecie nauki.

Kompleks Edypa – co to jest i na czym polega według Freuda?

Kompleks Edypa to pojęcie wprowadzone przez Zygmunta Freuda, zaczerpnięte z mitologii greckiej, w której Edyp nieświadomie zabija swojego ojca i poślubia matkę. Freud wykorzystał ten motyw jako metaforę uniwersalnego psychicznego konfliktu, jaki przeżywa dziecko na określonym etapie rozwoju. W klasycznej koncepcji psychoanalitycznej chłopiec, między trzecim a piątym rokiem życia, rozwija nieświadome uczucia miłości do matki oraz rywalizacji i zazdrości wobec ojca, którego postrzega jako konkurenta o jej względy. Kompleks ten ma charakter seksualno-emocjonalny i według Freuda stanowi fundament kształtowania się superego, czyli wewnętrznych norm moralnych i sumienia.

W teorii Freuda kluczowe znaczenie ma rozwiązanie kompleksu Edypa, które dokonuje się poprzez identyfikację chłopca z ojcem i rezygnację z zakazanej miłości do matki. W przeciwnym razie może dojść do utrwalenia konfliktu, który pozostaje nieświadomy, lecz przejawia się w różnych formach w życiu dorosłym – od trudności w relacjach romantycznych, przez neurozy, po zaburzenia osobowości. Freud uznawał kompleks Edypa za centralne doświadczenie okresu dzieciństwa i jeden z najważniejszych procesów w kształtowaniu osobowości człowieka. Uważał, że jego wpływ może trwać przez całe życie, choć zmienia on swoją formę ekspresji w miarę dojrzewania psychicznego jednostki.

Faza edypalna rozwoju dziecka – kluczowy moment w psychice chłopca i dziewczynki

Faza edypalna według Freuda to okres rozwoju psychoseksualnego, który przypada mniej więcej na wiek od trzech do sześciu lat. Jest to moment, w którym dziecko po raz pierwszy uświadamia sobie odrębność płci oraz emocjonalne relacje między rodzicami. Dziecko zaczyna odczuwać silne przywiązanie emocjonalne do rodzica przeciwnej płci, a jednocześnie rywalizację i ambiwalencję wobec rodzica tej samej płci. To zjawisko ma swoje źródła w naturalnym procesie rozwoju tożsamości i przynależności rodzinnej, a jego przejście wiąże się z kształtowaniem pierwszych mechanizmów obronnych i procesów psychicznych związanych z normami społecznymi oraz seksualnością.

Dla chłopców faza edypalna wiąże się z lękiem kastracyjnym, czyli nieuświadomioną obawą, że ojciec – jako silniejszy rywal – może ich ukarać za „zakazane” uczucia wobec matki. Lęk ten przyczynia się do rezygnacji z tych uczuć i rozpoczęcia procesu identyfikacji z ojcem, który staje się modelem do naśladowania. U dziewczynek sytuacja wygląda nieco inaczej – Freud twierdził, że dziewczynki przeżywają tzw. „zazdrość o penisa” i przenoszą swoją miłość z matki na ojca, przyjmując pasywną postawę wobec obiektu swoich uczuć. Niezależnie od płci, faza edypalna stanowi moment konfrontacji z podstawowymi mechanizmami psychologicznymi: pragnieniem, zakazem, rywalizacją i identyfikacją.

Potrzebujesz pomocy specjalisty? Umów się na wizytę online

{{ sidebar_steps.tab_name }}

{{ is_error_msg }}

Wybierz kategorię

{{cat_data.category_name}}

Wybierz Specjalistę

{{ service_details.bookingpress_service_name }}

Czas trwania: {{ service_details.bookingpress_service_duration_val }} {{ service_details.bookingpress_service_duration_label }}

Cena: {{ service_details.bookingpress_service_price }}

Opcje zaawansowane

Zobacz Mniej

{{service_extra_title}}

{{ extra_service_error_msg }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_name }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_formatted_price }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_duration }} {{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_duration_unit }}

Zobacz więcej Zobacz Mniej

{{ n }}

{{ service_extra_details.bookingpress_service_description }}

Załaduj więcej

Załaduj mniej

{{bring_anyone_title}}

{{ n }} {{number_of_person_title}}

Wróć Następny: {{ bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_current_tab].next_tab_name].tab_name }}

{{service_extra_title}}

{{ extra_service_error_msg }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_name }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_formatted_price }}

{{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_duration }} {{ service_extra_details.bookingpress_extra_service_duration_unit }}

{{ service_extra_details.bookingpress_service_description }}

{{bring_anyone_title}}

{{ n }} {{number_of_person_title}}

{{cancel_button_title}} {{continue_button_title}}

{{ is_error_msg }}

Data i godzina

Przedział czasu

Nie ma dostępnych przedziałów czasowych

Poranek

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Popołudnie

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Wieczór

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Noc

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}} +1 dzień

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}} +1 dzień

Data i godzina

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }} {{app.bookingpress_current_datetime | bookingpress_format_date}}

Przedział czasu

Nie ma dostępnych przedziałów czasowych

Poranek

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Popołudnie

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Wieczór

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

Noc

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}} +1 dzień

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}}

{{time_details.formatted_start_end_time}} {{ time_details.max_capacity }} {{slot_left_text}} +1 dzień

Wróć Następny: {{ bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_current_tab].next_tab_name].tab_name }}

{{ is_error_msg }}

Szczegóły

{{customer_form_fields_data.label}}

Wróć Następny: {{ bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_current_tab].next_tab_name].tab_name }}

{{ is_error_msg }}

Rezerwacja

Podsumowanie Twojej rezerwacji spotkania

Klient

{{appointment_step_form_data.form_fields.customer_name }}

{{ appointment_step_form_data.form_fields.customer_firstname }} {{ appointment_step_form_data.form_fields.customer_lastname }}

{{ appointment_step_form_data.form_fields.customer_email }}

Specjalista

{{ appointment_step_form_data.selected_service_name}}

{{ cart_details.bookingpress_service_name}}

{{extras_details.bookingpress_extra_name }}

{{extras_details.bookingpress_extra_price}} {{extras_details.bookingpress_extra_duration}}

{{extras_details.bookingpress_selected_qty}}

{{appointment_step_form_data.bookingpress_selected_extra_service_count}} Extras

Data i godzina

{{ appointment_step_form_data.customer_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{appointment_step_form_data.selected_formatted_start_end_time}}

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }}, {{appointment_step_form_data.selected_formatted_start_end_time}}

{{ appointment_step_form_data.customer_selected_end_date || bookingpress_format_date }}

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }}

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }} - {{appointment_step_form_data.selected_end_date | bookingpress_format_date}}

Szczegóły spotkania

{{ appointment_step_form_data.selected_service_name}}

{{extras_details.bookingpress_extra_name }}

{{extras_details.bookingpress_extra_price}} {{extras_details.bookingpress_extra_duration}}

{{extras_details.bookingpress_selected_qty}}

{{appointment_step_form_data.bookingpress_selected_extra_service_count}} Extras

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }}, {{ appointment_step_form_data.selected_formatted_start_end_time }}

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }}

{{ appointment_step_form_data.selected_date | bookingpress_format_date }} - {{ appointment_step_form_data.selected_end_date | bookingpress_format_date }}

{{ cart_details.bookingpress_service_name}}

{{ cart_details.bookingpress_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_end_time }}

{{ cart_details.customer_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{cart_details.formatted_start_end_time}}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_end_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }} - {{ cart_details.bookingpress_selected_end_date | bookingpress_format_date }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} to {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.customer_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} to {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} to {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} - {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.customer_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} - {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }} - {{ cart_details.formatted_end_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }}

{{ cart_details.customer_selected_end_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}, {{ cart_details.formatted_start_time }}

{{ cart_details.bookingpress_selected_date | bookingpress_format_date }}

{{subtotal_text}}

{{ appointment_step_form_data.selected_service_price }}

{{tax_title}}

Podatek

+{{ appointment_step_form_data.tax_amount }}

{{couon_applied_title}} {{ appointment_step_form_data.coupon_code }}

-{{ appointment_step_form_data.coupon_discount_amount_with_currecny }}

{{coupon_code_title}}

{{ coupon_code_msg }}

{{ coupon_code_msg }}

{{coupon_apply_button_label}} Stosowany

{{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.total_payable_amount_with_currency }}

{{ appointment_step_form_data.selected_service_price }}

{{deposit_heading_title}}

{{deposit_title}} {{full_payment_title}}

{{deposit_paying_amount_title}}

{{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_amt }}

{{ appointment_step_form_data.deposit_payment_amount_percentage }}% ( {{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_amt }} )

{{deposit_remaining_amount_title}} {{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_due_amt }}

{{ appointment_step_form_data.total_payable_amount_with_currency }}

{{subtotal_text}}

{{ appointment_step_form_data.bookingpress_cart_total_with_currency }}

{{tax_title}}

Podatek

+{{ appointment_step_form_data.tax_amount }}

{{couon_applied_title}} {{ appointment_step_form_data.coupon_code }}

-{{ appointment_step_form_data.coupon_discount_amount_with_currecny }}

{{coupon_code_title}}

{{ coupon_code_msg }}

{{ coupon_code_msg }}

{{coupon_apply_button_label}} Stosowany

{{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.total_payable_amount_with_currency }}

{{deposit_heading_title}}

{{deposit_title}} {{full_payment_title}}

{{deposit_paying_amount_title}}

{{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_total_with_currency }}

( {{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_total_with_currency }} )

{{deposit_remaining_amount_title}} {{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.included_tax_label }}

{{ appointment_step_form_data.bookingpress_deposit_due_amount_total_with_currency }}

{{ appointment_step_form_data.total_payable_amount_with_currency }}

{{ appointment_step_form_data.total_payable_amount_with_currency }}

Nie ma dostępnej metody płatności.

Wybierz Metodę Płatności

Płać lokalnie

PayPal

{{card_details_text}}

Wróć Test Button

{{ is_error_msg }}

{{staffmember_heading_title}}

{{any_staff_title}}

{{ staffmember_details.bookingpress_staffmember_firstname }} {{ staffmember_details.bookingpress_staffmember_lastname }}

{{ staffmember_details.bookingpress_staffmember_email }}

{{ staffmember_details.bookingpress_staffmember_phone }}

Wróć Następny: {{ bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_sidebar_step_data[bookingpress_current_tab].next_tab_name].tab_name }}

Nie dodano żadnych kategorii ani usług!

Kompleks Edypa u dziecka i syndrom Elektry – różnice i podobieństwa

Choć Freud opisywał głównie kompleks Edypa u chłopców, jego uczennica Carl Gustav Jung zaproponował analogiczny konstrukt dla dziewcząt, nazywając go kompleksem Elektry. W mitologii greckiej Elektra wspierała swojego brata Orestesa w zemście za śmierć ojca, co Jung zinterpretował jako przejaw głębokiej więzi emocjonalnej córki z ojcem i rywalizacji z matką. Kompleks Elektry oznacza zatem przeżywanie miłości i przywiązania do ojca oraz wrogich uczuć wobec matki. W odróżnieniu od Freuda, Jung nie zgadzał się z koncepcją zazdrości o penisa jako centralnym motywie kobiecego rozwoju, wskazując raczej na archetypiczne wzorce relacji rodzinnych.

Podobieństwa między kompleksem Edypa a kompleksem Elektry polegają na tym, że oba dotyczą konfliktów emocjonalnych wobec rodziców przeciwnej płci i rywalizacji z tymi samopłciowymi. Różnice wynikają jednak zarówno z biologii, jak i kulturowych oczekiwań wobec ról płciowych. Kompleks Edypa związany jest z aktywnym pragnieniem i lękiem, natomiast kompleks Elektry częściej interpretowany bywa jako potrzeba emocjonalnej bliskości i aprobaty ze strony ojca. Oba kompleksy, jeśli nie zostaną rozwiązane w dzieciństwie, mogą prowadzić do trudności w kształtowaniu zdrowych relacji intymnych i tożsamości płciowej w dorosłości.

Jak objawia się kompleks Edypa u dorosłego?

W dorosłości nieprzepracowany kompleks Edypa nie przejawia się w sposób bezpośredni czy literalny – objawy mają formę pośrednią, ukrytą w postawach, relacjach i sposobach reagowania emocjonalnego. Osoby z nierozwiązanym kompleksem Edypa mogą odczuwać silne uzależnienie emocjonalne od jednego z rodziców, trudności w nawiązywaniu dojrzałych relacji partnerskich oraz nieświadome dążenie do odtworzenia wzorców rodzinnych z dzieciństwa. U mężczyzn może to przybrać formę wyboru partnerek podobnych do matki lub przeciwnie – unikania kobiet, które przypominają ją charakterologicznie. U kobiet kompleks może przejawiać się poprzez idealizację ojca i poszukiwanie w partnerach jego cech.

Dorośli obciążeni konfliktem edypalnym mogą także przejawiać trudności w akceptacji autorytetu, skłonności do rywalizacji z osobami tej samej płci, a nawet niechęć wobec własnych dzieci – szczególnie jeśli przypominają partnera lub partnerkę z przeszłości. Częstym zjawiskiem jest także tzw. regresja emocjonalna, czyli cofanie się w reakcjach do wcześniejszych faz rozwoju – objawiające się infantylnym zachowaniem wobec rodziców lub partnerów. Nierozwiązany kompleks Edypa może stać się źródłem neurotycznych objawów – lęków, obsesji, kompulsji – lub poważniejszych zaburzeń, jeśli towarzyszy mu dodatkowo trauma dziecięca czy dysfunkcyjny system rodzinny.

Kompleks Edypa w dorosłym życiu – wpływ nierozwiązanych konfliktów edypalnych

Nierozwiązane konflikty edypalne mają istotny wpływ na funkcjonowanie dorosłych w sferze emocjonalnej, społecznej i zawodowej. Niekiedy przejawiają się w trudności z opuszczeniem rodziny pochodzenia, nadmiernym podporządkowaniu się rodzicowi przeciwnej płci lub przeciwnie – w buncie i odrzuceniu jego wartości. Problemy te wpływają bezpośrednio na zdolność do tworzenia autonomii i trwałych związków. Osoby takie mogą mieć trudności z ustaleniem własnej tożsamości, granic emocjonalnych oraz preferencji seksualnych, ponieważ nie doszło u nich do zakończenia procesu separacji i indywidualizacji.

W życiu zawodowym konflikty edypalne mogą przejawiać się np. w postawie rywalizacyjnej wobec autorytetów, skłonności do perfekcjonizmu lub lęku przed porażką. Psychoterapia, zwłaszcza w nurcie psychodynamicznym, pozwala na uświadomienie sobie tych ukrytych wzorców i ich przepracowanie. Wgląd w dziecięce relacje z rodzicami i ich wpływ na obecne życie jest kluczem do zmiany destrukcyjnych schematów i osiągnięcia większej dojrzałości emocjonalnej. Proces ten może być bolesny, ale prowadzi do wyzwolenia się spod wpływu nieświadomych impulsów oraz do budowania pełniejszej, bardziej autentycznej tożsamości.

Osobowość falliczna a konflikt edypalny – spojrzenie z perspektywy psychologii Freuda

W psychoanalizie Freud łączył nierozwiązany kompleks Edypa z tzw. osobowością falliczną – typem charakteru ukształtowanym w wyniku zaburzeń w fazie fallicznej rozwoju psychoseksualnego. Osoby z tym typem osobowości wykazują cechy nadmiernej dumy, potrzeby dominacji, skłonności do rywalizacji oraz poszukiwania uznania. Mężczyźni mogą cechować się hiperkompensacją w postaci przesadnego męstwa, siły fizycznej czy sukcesu zawodowego, co ma maskować wewnętrzny lęk kastracyjny i niepewność tożsamościową. Kobiety z osobowością falliczną mogą przyjmować postawy rywalizacyjne, wykazywać chłód emocjonalny lub trudność w wyrażaniu kobiecości.

Ten typ osobowości jest często spotykany u osób, które nie przeszły pełnej identyfikacji z rodzicem tej samej płci lub u których proces ten był ambiwalentny. Konflikt edypalny zostaje wówczas zamrożony i przejawia się w formie neurotycznych wzorców zachowań, często nieświadomie powtarzanych w dorosłych relacjach. Praca terapeutyczna z osobowością falliczną polega na dotarciu do korzeni tego konfliktu i reinterpretacji relacji z dzieciństwa. Celem jest transformacja sposobu doświadczania siebie i innych poprzez urealnienie obrazów rodziców oraz integrację różnych aspektów „ja”.

Kompleks Edypa i Elektry – co mówi współczesna psychologia o tych teoriach?

Współczesna psychologia patrzy na koncepcję kompleksu Edypa z większym dystansem niż klasyczna psychoanaliza, jednak nadal uznaje jego znaczenie jako symbolicznego wyrazu dziecięcych konfliktów emocjonalnych. Wiele nurtów, zwłaszcza psychologia rozwojowa i psychoterapia integratywna, traktują kompleks Edypa jako metaforę procesów związanych z rozwojem tożsamości, relacji i emocji, a nie dosłowną strukturę psychoseksualną. Zamiast szukać seksualnych motywów dziecięcej miłości do rodziców, współczesna nauka zwraca uwagę na potrzebę bezpieczeństwa, akceptacji i modelowania ról płciowych w rodzinie.

Teorie Freuda i Junga nadal są jednak inspiracją dla wielu terapeutów, którzy dostrzegają znaczenie wczesnych relacji rodzinnych w późniejszym funkcjonowaniu dorosłych. W terapii psychodynamicznej oraz systemowej nadal mówi się o „lojalnościach rodzinnych”, „splątaniach emocjonalnych” czy „triadach rodzinnych”, które w pewien sposób rezonują z ideą kompleksu Edypa. Współczesna psychologia odchodzi od biologicznego determinizmu Freuda na rzecz podejścia bardziej kontekstualnego, które uwzględnia wpływ środowiska, kultury i relacji rodzinnych, nie tracąc jednak z oczu znaczenia głębokich, często nieświadomych konfliktów z dzieciństwa.

Podsumowanie

Kompleks Edypa, choć wywodzący się z teorii psychoanalitycznej sprzed ponad stu lat, nadal stanowi ważny punkt odniesienia w rozumieniu rozwoju psychicznego człowieka. Jest nie tyle dosłownym wyrazem seksualnych pragnień dziecka, ile metaforą nieświadomych konfliktów emocjonalnych związanych z rodziną, tożsamością i relacjami międzyludzkimi. Nierozwiązane aspekty tego konfliktu mogą rzutować na dorosłe życie w sposób subtelny, lecz głęboko zakorzeniony – wpływając na wybór partnera, relacje z rodzicami, a nawet sposób przeżywania siebie i świata.

Współczesna psychologia nie traktuje już kompleksu Edypa literalnie, lecz korzysta z jego symboliki w zrozumieniu mechanizmów przeniesienia, identyfikacji oraz konfliktów międzypokoleniowych. Uświadomienie sobie tych procesów i ich źródeł w dzieciństwie jest kluczem do wewnętrznej integracji i psychicznej dojrzałości. Niezależnie od kontrowersji, jakie budzi koncepcja Freuda, nie sposób odmówić jej wpływu na rozwój nauk o człowieku – a tym samym na pogłębione rozumienie tego, kim jesteśmy i jak kształtują nas nasze najwcześniejsze relacje.